P R I MAR IA Ta r ef as e d es t r ezas comun i c a t i v as Este libro é unha obra colectiva concibida, deseñada e creada no Departamento de Edicións de Santillana / Obradoiro, baixo a dirección de Teresa Grence Ruiz e Ana María Guerra Cañizo. Na súa elaboración participou o seguinte equipo: TEXTO Fanny Bourdon Fernández Anxos Campos González Ánxela Carril Caldelas Rafael Fortes Otero Sagrario Luna Rodríguez Irene Penas Murias Afonso Toimil Castro ILUSTRACIÓN Marta Antelo Alemany Susie Hammer Esther Pérez Cuadrado Alejandro Viñuela Agra EDICIÓN EXECUTIVA Afonso Toimil Castro DIRECCIÓN DO PROXECTO Ana María Guerra Cañizo DIRECCIÓN E COORDINACIÓN EDITORIAL DE PRIMARIA Maite López-Sáez Rodríguez-Piñero As actividades deste libro non deben ser realizadas en ningún caso no propio libro. As táboas, esquemas e outros recursos que se inclúen son modelos que deberán ser trasladados a un caderno.
Presentación é un proxecto de Obradoi ro / Sant i l l ana co que vas aprender L i n g u a d u n x e i t o d i f e re n t e . p re s e n t a u n ENFOQUE FUNC I ONAL d a a p re n d i z a x e , d e c a r á c t e r má i s c omu n i c a t i v o , q u e s e c e n t r a n a s d e s t re z a s b á s i c a s ( f a l a r, e s c o i t a r, l e r e e s c r i b i r ) . P ropo n s e u n t r a b a l l o po r t a re f a s q u e f a c i l i t a e s t e e n f oq u e , x a q u e v a s s a b e r e n c a d a mome n t o o q u e e s t á s f a c e n do e p a r a q u e o f a s . t e n u n h a ORGAN I ZAC I ÓN F LEX I BLE . O ma t e r i a l e s t r u t ú r a s e e n b l oq u e s d e t a re f a s e e n ob r a do i ro s , q u e s e pod e n c omb i n a r l i b reme n t e . Os b l oque s d e t a re f a s t e ñ e n a s e g u i n t e d i s t r i b u c i ó n : COMUNICACIÓN ORAL COMPE TENCIA LECTORA ESCRITURA COMPE TENCIA LITERARIA L ABORATORIO DE INFORMACIÓN ITINERARIO LITERARIO Os obradoiros desenvólvense en f ichas de trabal lo breves e prácticas que l les serven de complemento á s t a re f a s . Ne s t e c u r s o o f ré c e n s e u n Ob r ado i ro de v oc abu l a r i o, u n Ob r ado i ro de g r amá t i c a e u n Ob r ado i ro de o r t og r a f í a. f a v o re c e u n h a APREND I ZAXE ACT I VA , e n q u e a mo t i v a c i ó n e a emo c i ó n s o n p rem i s a s f u n d ame n t a i s . Po r i s o , n e s t e ma t e r i a l me s t ú r a n s e o o r a l e o e s c r i t o , o i n d i v i d u a l e o c o l e c t i v o , o x o g o e a c re a t i v i d a d e… A s p ropo s t a s v a n v o s a n i ma r a f a l a r e n p ú b l i c o , a u t i l i z a r d i s t i n t o s s opo r t e s p a r a a s v o s a s p rod u c i ó n s e s c r i t a s…, e i d e s pod e r g a rd a r a l g ú n s do s v o s o s t r a b a l l o s n u n po r f o l i o o u c a r p e t a p e r s o a l . t e n u n ENFOQUE COMUN I CAT I VO ; i s t o q u e re d i c i r q u e s e p u x o o f o c o d e a t e n c i ó n e n u t i l i z a r a l i n g u a e n S I TUAC I ÓNS DE APREND I ZAXE REA I S , t a n t o o r a i s c oma e s c r i t a s . Co n e s t e p ropó s i t o , n a s p ropo s t a s v a s t e r q u e u t i l i z a r t e x t o s , g r a v a c i ó n s e o u t ro t i po d e ma t e r i a i s s i m i l a re s a o s q u e pod e s a t op a r n a v i d a re a l . Ao l o n g o d a s p á x i n a s d e s t e l i b ro i n c l ú e n s e e s t a s i c o n a s q u e s e re f i re n a do u s e l eme n t o s f u n d ame n t a i s n o d e s e n v o l v eme n t o d a s t a re f a s : Aud i o . Gr avac i óns p a r a o b l oq u e d e Comu n i c a c i ó n o r a l . Po r f o l i o . Ac t i v i d a d e s q u e v o s v a n p e rm i t i r c omp l e t a r o v o s o po r f o l i o p e r s o a l .
Táboa de contidos ESCRITURA TAREFA 1. Elaborar un cartel TAREFA 2. Describir un obxecto máxico TAREFA 3. Contar unha experiencia persoal TAREFA 4. Describir unha paisaxe TAREFA 5. Escribir unha crónica deportiva TAREFA 6. Escribir unha noticia TAREFA 7. Escribir unha reportaxe TAREFA 8. Facer un folleto turístico TAREFA 9. Escribir as regras dun xogo TAREFA 10. Facer un anuncio TAREFA 11. Escribir un conto breve TAREFA 12. Facer a crítica dun libro TAREFA 13. Transformar un cómic nun conto TAREFA 14. Escribir unha obra teatral TAREFA 15. Escribir unha fábula COMUNICACIÓN ORAL TAREFA 1. Anunciar unha festa no colexio TAREFA 2. Contar unha anécdota persoal TAREFA 3. Explicar un problema e dar solucións TAREFA 4. Participar nun debate TAREFA 5. Expoñer unha idea para unha excursión TAREFA 6. Comentar un acto deportivo TAREFA 7. Contar un chiste TAREFA 8. Facer unha entrevista TAREFA 9. Describir unha pintura COMPETENCIA LECTORA TAREFA 1. Diario: A nosa profe é un robot • Un diario persoal TAREFA 2. Texto expositivo: A Torre Eiffel: o xigante de ferro TAREFA 3. Narración: O enigma da caixa forte TAREFA 4. Mito: Ulises e as sereas • Os mitos TAREFA 5. Biografía: Unha inventora excepcional: Ángela Ruíz Robles e o libro electrónico • Unha biografía TAREFA 6. Cómic: Concurso de disfraces • Un cómic TAREFA 7. Relato de ficción científica: As lembranzas de Fátima • U n relato de ficción científica TAREFA 8. Texto descritivo: As flores máis grandes do mundo TAREFA 9. Narración: Unha calidade TAREFA 10. Noticia: O centro xeográfico de Galicia está no concello lucense de Antas de Ulla TAREFA 11. Narración: Dedé, a veciña do primeiro TAREFA 12. Texto informativo: Petróglifos: os «graffiti» dos nosos antepasados TAREFA 13. Narración: O cirurxián do calzado TAREFA 14. Carta á dirección: Protexer Cala Fermosa TAREFA 15. Páxina web: www.milvidas.gal
OBRADOIROS Vocabulario FICHA 1. O dicionario FICHA 2. Palabras polisémicas FICHA 3. Palabras sinónimas e antónimas FICHA 4. Palabras homónimas FICHA 5. Sentido literal e sentido figurado FICHA 6. Campo léxico FICHA 7. Familia de palabras FICHA 8. Palabras simples e compostas FICHA 9. Prefixos FICHA 10. Sufixos FICHA 11. Sufixos diminutivos e aumentativos FICHA 12. Xentilicios Gramática FICHA 1. As linguas. O galego FICHA 2. Os substantivos FICHA 3. Os determinantes I FICHA 4. Os determinantes II FICHA 5. Os adxectivos FICHA 6. Os pronomes persoais FICHA 7. Os verbos I FICHA 8. Os verbos II FICHA 9. Os verbos III FICHA 10. Os adverbios FICHA 11. Os enlaces FICHA 12. O grupo nominal FICHA 13. A oración. Suxeito e predicado Ortografía FICHA 1. Repaso de grafías FICHA 2. O son B. A grafía b FICHA 3. O son B. A grafía v FICHA 4. A grafía h FICHA 5. Palabras con dificultades ortográficas I FICHA 6. Palabras con dificultades ortográficas II FICHA 7. Normas xerais de acentuación FICHA 8. Acentuación de ditongos e hiatos FICHA 9. Acentuación diacrítica I FICHA 10. Acentuación diacrítica II FICHA 11. A coma e o punto e coma FICHA 12. Os dous puntos e as comiñas FICHA 13. A raia e as parénteses FICHA 14. O uso das maiúsculas * Ao final do Obradoiro de gramática inclúense cadros de contraccións, modelos de verbos regulares e modelos de verbos irregulares. COMPETENCIA LITERARIA TAREFA 1. Unha xanela aberta ao mundo • Os clásicos da literatura infantil e xuvenil TAREFA 2. Que escolles? • O s xéneros literarios TAREFA 3. Un mar de historias • A narrativa TAREFA 4. Dismo ou cóntasmo? • O narrador TAREFA 5. Facendo amigos • Os personaxes TAREFA 6. E agora… a onde me levas? • O marco narrativo TAREFA 7. O que canta, os seus males espanta • Os poemas TAREFA 8. Como o fago bonito? • O s recursos literarios TAREFA 9. Que comece o espectáculo! • O xénero teatral TAREFA 10. Mans á obra • A representación teatral ITINERARIO LITERARIO LECTURA 1. Neko mexa nas botas dun policía, de Eva Mejuto LECTURA 2. Clara e o neno descoñecido, de Marica Campo LECTURA 3. Un achado sorprendente, de Xavier Estévez LABORATORIO DE INFORMACIÓN TAREFA 1. Que fontes de información hai? TAREFA 2. Como hai que buscar a información? TAREFA 3. Que fontes son máis fiables? TAREFA 4. Que información cómpre seleccionar? TAREFA 5. Como se resume a información? TAREFA 6. Que din as imaxes?
COMUNICACIÓN ORAL
COMUNICACIÓN ORAL TAREFA 1. Anunciar unha festa no colexio 1 Cóntalle á clase o que lembres dalgunha festa en que participases. • Que festa era? Cando e onde se celebrou? Con quen fuches? Que xente participaba? • Que actividades houbo na festa: xogos, baile, concursos…? En cales participaches? • Como o pasaches? Que foi o que che gustou máis? • Como soubeches da festa: por unha invitación, por un anuncio, porque cho dixo alguén?… 2 En grupos de catro, falade destas festas e anotade as vosas conclusións respecto destas preguntas. Despois poñede en común co resto da clase. • En que mes se celebra cada festa? Onde se adoita celebrar: na casa, na rúa, nun parque…? • Que actividades relacionadas con cada festa adoitades facer no voso colexio? • Cales das cousas que facedes vos parecen máis divertidas? Hai algo que non vos guste? 3 Que lle dirías a un amigo ou amiga para que asista contigo a unha festa? Di, en voz alta e coa énfase axeitada, as frases que che parezan oportunas. Explica por que escolliches esas frases e propón algunhas outras. 4 Propoñede maneiras de anunciar unha festa de forma oral e de forma escrita e explicade que habería que facer en cada proposta. An d a , v e n ! Í mo l o p a s a r x e n i a l ! Po i s m i r a q u e e s a b u r r i do ! Va i s e r d i v e r t i do ! No n a pod e s p e rd e r ! X a v e r á s q u e b e n o p a s a s ! An í ma t e ! Se n o n v é s , p rob l ema t e u ! T i o p e rd e s ! Festa do Día das Letras Galegas Festa dos Maios Festa do Entroido Festa do Magosto Festa do Samaín Festa do Nadal 9
5 Escoita e responde. • Que colle Roi na caixa do correo? • Quen os convida a unha festa? • Que será unha festa temática? • Que datos da celebración se comunican no escrito? Cóntalle a un compañeiro ou compañeira o contido da invitación. 6 Le este anuncio en voz alta coma se fose emitido por unha emisora de radio. Entoa con énfase as oracións interrogativas, imperativas e exclamativas. 7 En parellas, preparade o texto para anunciar unha festa que se vai celebrar na escola. • Podedes escoller algunha das propostas na actividade 2 ou outra que queirades. • Para preparar o guión, anotade toda a información importante: en que consiste a festa, cando se vai realizar, en que espazo do colexio, quen vai participar, que actividades vai haber… • Redactade o texto do que ides anunciar e pensade algunhas frases para animar a xente a participar. • Decidide que parte do anuncio vai ler cadaquén, utilizade un dispositivo axeitado e gravade o voso anuncio. Presentádelle o audio do anuncio á clase; ou se é posible, lédeo a través da megafonía do colexio. Gústache observar o ceo nocturno? Interésanche as estrelas e as constelacións? Ven celebrar a GRAN FESTA DAS ESTRELAS! A Asociación CEOS organiza unha xuntanza para observar a chuvia de estrelas. Ah! E non esquezas traer unha manta e roupa cómoda! De noite vai fresquiño! Pedídelle ao resto da clase que valore o voso anuncio. CONT I DO – Demo s i n f o rma c i ó n c l a r a e c o n c re t a ? – P re s e n t amo s a c t i v i d a d e s i n t e re s a n t e s ? PRONUNC I A – F a l amo s c u n h a e n t o a c i ó n e c u n v o l ume a x e i t a do s ? COMPROBAMOS COMO O F I XEMOS Esperámoste no monte Outeiriño o vindeiro sábado a par tir das 23 horas. Convenceuvos a proposta que se anunciou? 10
COMPETENCIA LECTORA • CUENTO 27 COMPETENCIA LECTORA
Os re l a t o s de f i c c i ón c i en t í f i c a, a d i f e re n z a do u t r a s n a r r a c i ó n s f a n t á s t i c a s , b a s e a n o s mu n do s i ma x i n a r i o s q u e p re s e n t a n n a s po s i b i l i d a d e s q u e o f re c e n o s a v a n c e s d a c i e n c i a e d a t e c n o l o x í a . Os f e i t o s , po l o t a n t o , s emp re a c o n t e c e n n o f u t u ro , q u e pod e s e r má i s o u me n o s a f a s t a do . Ad ema i s d e s e s a v a n c e s c i e n t í f i c o s , e s t e t i po d e re l a t o s a do i t a n t r a t a r t ema s s o c i a i s , c oma o s c amb i o s d e c o s t ume s q u e s e p rod u c e n n a v i d a d a x e n t e , po r e x emp l o . COMPETENCIA LECTORA • REL ATO DE FICCIÓN CIENTÍFICA TAREFA 7 As lembranzas de Fátima Desde a varanda, a velliña ollou a cidade. O nome dela era Fátima e tiña a pel escura e os ollos tan negros e vivos coma cando era unha nena. Fátima viu os xardíns que penduraban dos rañaceos daquela Compostela incrible. Si, por todas as par tes había árbores que medraban en terrazas aber tas nas paredes e nos tellados. Eran castiñeiros, bidueiros e carballos coas pólas inzadas de paxariños. Mirando máis ao lonxe, a muller fixouse en como centos de flores solares de cristal se abrían para captar a enerxía que alimentaba os fogares de media Galicia. Sorriu feliz. Pola rúa, a xente camiñaba, ía en bicicleta e a rapazada brincaba dentro dunhas burbullas voadoras, Os Estalotes, chamábanlles. Tamén se vían autobuses eléctricos levitando sobre estradas baleiras. Fátima pensou entón en cando era moza, lembrou como as persoas viaxaban en coches, altamente contaminantes, e como o planeta quecera ata poñer en perigo a vida de todas as especies. Canto mudaran as cousas desde entón! 49
Apoiada nun caxato, Fátima lembrou tamén as súas orixes. Ela nacera lonxe, nun país incendiado pola guerra. As bombas caían e moita xente morría. Un día súa nai dixéralle: –Fátima, imos fuxir, habemos buscar un sitio para vivir en paz. Un lugar sen bombas onde poidas volver á escola. Cando marcharan, as rúas e os minaretes da súa cidade eran cascallos. Despois Fátima e súa nai camiñaran moitos días. Ata cruzaran o mar nunha lanchiña inchable. A auga estaba fría e pasaran moito medo, pero a mamá nunca soltara a súa man. Iso déralle esperanza. Acompañáranas reas de persoas. Tiñan fame. Cando chegaran a Europa, Fátima sentírase angustiada. Había europeos que non lle falaban, só por ser de fóra. Tampouco querían que puidese estudar. Talvez odiaban a súa pel escura. A velliña Fátima recorda entón a felicidade que sentira ao ir á escola, logo ao instituto e finalmente á universidade. Ata aprendera a tocar a pandeireta e a bailar a muiñeira. Daquela, aínda había quen vía raro que unha muller que vestía diferente ou que tiña a pel escura puidese ser tan intelixente. Eran outros tempos, a ignorancia, moita, cavila. O caso é que o profesorado quedara abraiado coa capacidade daquela moza para dar respostas a cousas que ninguén soubera resolver. Un dos seus primeiros inventos foran as flores solares. Cada unha era capaz de xerar e almacenar a enerxía que precisaba unha familia e, á par te, eran reciclables e moi baratas de producir. Así que en calquera aldea do mundo medraron aquelas flores que xiraban canda o Sol, iluminando lugares remotos, levando a electricidade a onde nunca a houbera. Pero Fátima non estaba contenta só con aquel invento. O gas que quentaba a atmosfera era o CO2. Por moito que as súas flores axudasen a que este non se producise, era preciso eliminar moito do que xa había. Aquel sería un dos maiores inventos da humanidade. Fátima fixárase no que facían as plantas, que respiraban CO2, así que acabara por idear unha batería que se alimentaba con ese gas contaminante. Aquela batería colocárase nos avións, barcos, trens e autobuses, que ao se moveren ían librando a atmosfera de contaminación. Para construílas, empregara o lixo que producían os seres humanos. Cando lle deran o Premio Nobel, dixeran que Fátima salvara o planeta. Para a cerimonia de entrega do galardón, Fátima vestira co hiyab, aquel pano que levaba súa nai cando fuxiran. Tamén sostiña unha pandeireta galega na man. Quería lembrar o lugar de onde viña e a terra que a acollera. Despois sentira pena das persoas que non quixeran que estudara, só por ser de fóra. Se todo o mundo pensase coma elas, non quedaría nin planeta para vivir nin esperanza que gardar. DANIEL ASOREY 50
COMPETENCIA LECTORA • REL ATO DE FICCIÓN CIENTÍFICA 1 Fíxate ben e copia o que sexa verdadeiro sobre a orde temporal do relato. • A n a r r a c i ó n c ome z a c a n do F á t i ma é u n h a n e n a q u e a c a b a d e c h e g a r a Eu rop a . • A n a r r a c i ó n c ome z a c a n do F á t i ma re c i b e o P rem i o Nob e l po l o s s e u s i n v e n t o s . • A n a r r a c i ó n c ome z a c a n do F á t i ma é u n h a mu l l e r a n c i á q u e re s i d e e n Compo s t e l a . Anota as lembranzas de Fát ima sobre cada etapa da súa v ida . Da n e n e z Da mo c i d a d e Da i d a d e a d u l t a 2 Explica como é a paisaxe urbana que contempla Fátima desde a súa terraza. Dá d e t a l l e s s ob re a s r ú a s , o s e d i f i c i o s , o s x a rd í n s e o t r á f i c o . 3 Que son Os Estalotes dos que se fala no texto? Responde. Ob s e r v a a f o t o c o a s f l o re s do e s t a l o t e , e s t r a l oq u e o u d e d a l e i r a , e n t re o u t ro s mo i t o s n ome s do s q u e re c i b e e s t a p l a n t a . E x p l i c a e n q u e s e p a re c e n a s b u r b u l l a s v o a do r a s a e s t a s f l o re s . 4 Le este fragmento e reflexiona. L emb ro u c omo a s p e r s o a s v i a x a b a n e n c o c h e s , a l t ame n t e c o n t am i n a n t e s , e c omo o p l a n e t a q u e c e r a a t a po ñ e r e n p e r i g o a v i d a d e t od a s a s e s p e c i e s . Fa l ade na c l ase sobre as pa l abras anter iores e expresade opinións sobre cuest ións coma estas . • Como c re d e s q u e i n f l ú e a c o n t am i n a c i ó n p ro c e d e n t e do s me d i o s d e t r a n s po r t e n o q u e c eme n t o do p l a n e t a ? • C re d e s q u e d e b e r í a n t oma r s e me d i d a s má i s e f i c a c e s p a r a e v i t a r o c amb i o c l i má t i c o ? 5 Redacta unha breve descrición cos trazos físicos que aparecen na lectura sobre Fátima. Remata a descr i c ión f í s i ca cunhas l iñas que expl iquen t razos do carácter da protagoni sta empregando estes dous medios . Os d a t o s q u e p ropo rc i o n a o t e x t o . A s t ú a s p rop i a s i mp re s i ó n s e d e d u c i ó n s . 6 En que imaxe aparece un minarete? Explica a súa función. Se n o n o s a b e s , b u s c a i n f o rma c i ó n e a n o t a a re s po s t a n o c a d e r n o . A B C 51
7 Responde estas preguntas. • Po r q u e f u x i ro n F á t i ma e s ú a n a i do s e u p a í s d e o r i x e ? • Po r q u e v i v í a n e n p e r i g o a l í ? • Como s a í ro n do p a í s ? Qu e p e n a l i d a d e s t i v e ro n q u e v i v i r a t a c h e g a r a Eu rop a ? Credes que os mi g rantes son sempre ben acol l idos nos pa í ses aos que chegan? Pensades que l les resul ta fác i l integ rarse? Fa l ade na c l ase . 8 Explica a importancia que ten para Fátima cada un destes obxectos e o que creas que simbolizan para ela. 9 Conta con detalle, tras reler os parágrafos onde se mencionan, en que consiste cada invento e cal é o seu funcionamento. F l o re s s o l a re s Ba t e r í a s a l i me n t a d a s po r CO2 Aínda que xa comeza a haber prog resos nesta di recc ión, va lora os benef i c ios que ter í an para a humanidade actua l uns inventos coma os de Fát ima . 10 Describe como imaxinas a cidade en que se desenvolve o relato. 11 Relé e comenta co resto da clase. • Qu e a t r a n c o s c re s q u e t i v o q u e s u p e r a r a p ro t a g o n i s t a s e g u n do o s s e n t i me n t o s q u e t r a n sm i t e ? • Qu e l l e s d i r í a s á s p e r s o a s q u e a re x e i t a b a n ? 12 Propoñede, entre todos e todas, inventos ou avances que sería marabilloso que existisen no futuro. Te d e e n c o n t a e s t e s a s p e c t o s : • Va l o r a d e a s p ropo s t a s q u e c o n s i d e re d e s q u e t e ñ e n u n h a g r a n d e i mpo r t a n c i a p a r a a ma i o r í a d a s o c i e d a d e . • Av a l i a d e d e t a l l a d ame n t e e n q u e pod e n s e r b e n e f i c i o s a s e n c a d a c a s o . 13 Credes que un mundo como o desta lectura é posible nun futuro próximo? Gustaríavos? Por que? Falade na clase. 14 Explica, con exemplos, por que este relato pode considerarse un relato de ficción científica. 52
TAREFA 15 http: / /www.mi lvidas.gal /quen_somos Mi lvidas NOTICIAS IDEAS « ECO » CATÁLOGO TENDA CONTACTO QUEN SOMOS O meu perfil A miña cesta Que queres buscar? AUTOTEST Consomes de xeito responsable? OBRADOIRO EN LIÑA Milvidas é unha asociación de comerciantes de ar tigos de segunda man e de ar tesáns e ar tesás de todo o noso territorio que decidiron unirse para ofrecer os seus produtos, feitos á man con materiais reutilizados e reciclables, a todas aquelas persoas coma ti que sodes conscientes dos problemas que lle xera ao planeta o consumo de produtos dun só uso e optades por un comercio máis limpo, solidario e sostible. Anímate a navegar a través da nosa web e sorpréndete coa cantidade de ideas e de produtos que che ofrecemos para que poidas contribuír de xeito práctico e sinxelo a coidar o medio e a evitar a súa deterioración. Merca na nosa tenda e sé un dos motores do cambio que o noso planeta necesita. Imaxinas todo o que podemos conseguir xuntos? A tenda en liña que fomenta o consumo responsable Milvidas Porque sen ti a ecorrevolución non é posible! COMPETENCIA LECTORA • PÁ XINA WEB 73
1 Identifica os seguintes elementos na web da páxina anterior e explica como os recoñeciches. Ca l foi a vosa pr imei ra impres ión sobre o aspecto desta páx ina? Fa l ade na c l ase . 2 Responde. • Qu e re p re s e n t a a i ma x e p r i n c i p a l ? Po r q u e c re s q u e s e e l i x i u ? • Qu e c re s q u e s i mbo l i z a a b a r r a e n e q u i l i b r i o q u e s o s t é n a ma n ? • Co n q u e re l a c i o n a r í a s a c o r v e rd e q u e dom i n a n a p á x i n a ? Contrasta as túas respostas coas dos teus compañeiros e compañeiras. 3 Copia as afirmacións verdadeiras. Despois corrixe as falsas. • M i l v i d a s é u n h a a s o c i a c i ó n f o rma d a s ó po r a r t e s á n s e a r t e s á s . • A M i l v i d a s p re o c ú p a l l e mo i t o o me d i o amb i e n t e . • Os p rod u t o s q u e v e n d e n e s t á n f e i t o s c o n ma t e r i a i s n o v o s q u e s e pod e n re c i c l a r. • Tamé n s e pod e n a t op a r mo i t a s i d e a s p a r a c o i d a r o me d i o amb i e n t e . 4 Sobre que elemento da páxina fixo clic cada un? Le e responde. 5 Indica sobre que sección da páxina tes que premer en cada caso. • Pa r a i n t rod u c i r o s t e u s d a t o s p e r s o a i s . • Pa r a c o ñ e c e r t odo s o s p rod u t o s d a a s o c i a c i ó n . Que poderás atopar noutras seccións? Imaxina e explica. 6 Reflexiona e responde. • Qu e p rob l ema s c re s q u e p ro v o c a n n o me d i o n a t u r a l o s p rod u t o s d u n s ó u s o ? • Qu e s e pod e f a c e r p a r a re d u c i r o s e u i mp a c t o amb i e n t a l ? 7 Deseña a cabeceira da web desta asociación. Mu n do l i mpo . Po r u n p l a n e t a s e n l i x o ! Pensa na imaxe que vas poñer, como vas destacar o nome e o slogan, os tipos de letras que vas empregar… Fai o bosquexo e móstrallo á clase. • Pa r a s a b e r o q u e me rc a c h e s . • Pa r a p e d i r má i s i n f o rma c i ó n . Respondín un cuestionario. Seguín instrucións a través dun vídeo. A B T í t u l o Su b t í t u l o S l o g a n 74
ESCRITURA
ESCR ITURA TAREFA 1. Elaborar un cartel 1 Contestade en grupo e falade das vosas experiencias. • Pa r t i c i p a s t e s e n c amp a ñ a s s o l i d a r i a s ? En c a l e s ? • Qu e ONG o u a s o c i a c i ó n a s o r g a n i z a b a ? • En q u e c o n s i s t í a n e s a s c amp a ñ a s ? Qu e t i v e s t e s q u e f a c e r ? • Como v o s d e c a t a s t e s d e q u e s e o r g a n i z a b a e s a c amp a ñ a ? • Qu e v o s a n i mo u a p a r t i c i p a r n e l a ? 2 Propoñede accións solidarias que vos gustaría organizar. Toma d e n o t a , n o e n c e r a do , d e t od a s a s p ropo s t a s . Pensade en todos os aspectos que deberiades solucionar para levar a cabo as vosas ideas. Por exemplo: • A f i n a l i d a d e do s p ro x e c t o s . • A s d a t a s e h o r a r i o s e n q u e s e d e s e n v o l v e r í a n . • O p ú b l i c o q u e pod e r í a p a r t i c i p a r. • A s p e r s o a s q u e v o s pod e r í a n a x u d a r. • A s a c h e g a s q u e p e d i r i a d e s . • O l u g a r o u i n s t a l a c i ó n s n e c e s a r i o s . 3 Le e descubre que dato importante falta en cada un destes carteis. Copia as expresións que animan a colaborar nestas accións e inventa ti outra en cada caso. Vas e l aborar un car te l para dar l l es a coñecer aos dema i s unha a c c i ó n s o l i d a r i a e c o n s e g u i r o s e u a po i o . Pa r a d i f u n d i r b e n o t e u p ro x e c t o , é i mpo r t a n t e q u e f a g a s u n a n u n c i o a t r a c t i v o e q u e c o n t e ñ a t od a a i n f o rma c i ó n n e c e s a r i a . Án i mo ! A min gustaríame celebrar unha carreira solidaria contra a fame. Poderiamos organizar no colexio un concer to de gaitas e pandeiretas con fins benéficos! Ven re s , 1 9 de f eb re i ro SALÓN DE ACTOS DO COLEX I O R Í O MI ÑO En t r ada ú n i c a : 6 € A recadac i ón en t rega r a s e i n t eg r amen t e a unha ONG a í nda po r de t e rmi na r. CONCERTO BENÉF I CO Non perdas o ritmo da solidariedade! Pa r t i c i pa e… co r r e a v o z ! Don a t i v o s o l i da r i o po r i n s c r i c i ón : 5 € NO PARQUE OS MU Í ÑOS ● 1 8 : 3 0 h CARRE I RA I NFANT I L CONTRA A FAME 77
Pa r a me l l o r a r o t e x t o… • U t i l i z a l e t r a s d e d i f e re n t e s t ama ñ o s e c o re s . • E s c r i b e me n s a x e s b re v e s e s i n x e l a s q u e re s u l t e n c l a r a s . 4 Elixe unha acción solidaria que che gustaría levar a cabo. Pod e s e r u n h a d a s a n o t a d a s n a a c t i v i d a d e 2 . Escribe unha mensaxe que poida ser o título do car tel e inventa algunha fórmula expresiva que anime a par ticipar. 5 Pensa e fai un borrador cos contidos que queiras incluír no teu cartel. S i g u e e s t a s re c ome n d a c i ó n s : • De c i d e a f i n a l i d a d e do a c t o : re c a d a r f o n do s , c o n s e g u i r s o c i o s p a r a u n h a o r g a n i z a c i ó n , s e n s i b i l i z a r s ob re a s i t u a c i ó n d u n c o l e c t i v o… • De t e rm i n a o t i po d e a c t i v i d a d e q u e v a s re a l i z a r : u n h a c o n f e re n c i a , u n h a s e s i ó n i n f o rma t i v a , u n h a a c t i v i d a d e d e po r t i v a , c u l t u r a l . . . • I n c l ú e a d a t a , o h o r a r i o e o l u g a r do a c t o . • Va l o r a s e o f re c e s t amé n n ome s d e o r g a n i z a do re s , p a t ro c i n a do re s e c o l a bo r a do re s… • Bu s c a f o t o s o u f a i o s d e b u x o s p a r a o t e u t r a b a l l o . Antes de pasalo a limpo, fai probas para comprobar como vas distribuír os datos e as imaxes. 6 Móstralle a algún compañeiro ou compañeira o borrador do teu cartel. Pídelle que che faga suxestións e tenas en conta antes de realizar a versión definitiva. 7 Copia con boa letra, nunha cartolina grande, a información que preparaches. Te n e n c o n t a e s t a s i n d i c a c i ó n s : • Te n t a q u e t odo s o s t e x t o s s e po i d a n l e r s e n d i f i c u l t a d e a c e r t a d i s t a n c i a . • P ro c u r a d e s t a c a r o s d e t a l l e s má i s i mpo r t a n t e s . • Co i d a a p re s e n t a c i ó n e c omp rob a q u e o re s u l t a do f i n a l é a t r a c t i v o . Revisa os textos e comproba que non conteñen erros or tográficos. 8 Expoñede os vosos carteis na aula e comentade tanto o seu contido coma o seu aspecto. Vo t a d e p a r a e l i x i r o s t re s q u e má i s v o s g u s t e n . Gran recol l ida de al imentos Achega o teu granciño de area Feira sol idaria de axuda aos refuxiados Eles contan con todos nós PON A TÚA GOTA! AUGA ADULTOS E NENOS ATA 2012: www.championchipnorte.com NENOS NADOS DE 2013 A 2018 E ANDAINA: Cafetaría Rincón de Burgos Cafetaría Casapueblo (Hotel Alda Sada Marina) ADULTOS (6€): 10:00 | 10 km 10:05 | Andaina 11 km 10:15 | 5 km NENOS (3€): 11:30 | 100-2.000 m ORGANIZAN: COLABORAN: INSCRICIÓNS ATA O 25 DE SETEMBRO a prol de Os fondos recadados destinaranse íntegramente aos programas de auga de UNICEF SADA 2019 29 SETEMBRO Paseo Marítimo Casa da Cultura HORARIOS: IX CARREIRA DA 78
COMPETENCIA LITERARIA
COMPETENCIA LITERARIA E x c e l e n t e 4 Be n 3 Re g u l a r 2 Ma l 1 109 TAREFA 1. Unha xanela aberta ao mundo 1 En pequenos grupos, buscade información sobre esta colección de contos. Despois facede unha breve exposición sobre as vosas pescudas. Se g u i d e e s t e s p a s o s : • Tomade nota de todo aquilo que vos resulte importante e curioso. • I n d i c a d e q u e n c o n t a t odo s e s t e s re l a t o s e po r q u e o f a i . • E x p l i c a d e s e v o s g u s t a r í a c o ñ e c e r o u t ro s c o n t o s e po r q u e c re d e s q u e v o s re s u l t a r í a n i n t e re s a n t e s . • E s c r i b i d e u n g u i ó n q u e re c o l l a o s p u n t o s f u n d ame n t a i s q u e q u e re d e s t r a n sm i t i r. • I n c l u í d e t amé n a l g ú n re c o rdo i n f a n t i l do s c o n t o s q u e c o ñ e c e d e s . • E l i x i d e , e n t re o s memb ro s do g r u po , o v o c e i ro o u a v o c e i r a q u e f a r á a e x po s i c i ó n n a c l a s e . Votade as exposicións dos outros grupos, segundo as vosas preferencias, e utilizade esta escala. Os c l á s i cos da l i t e r a t u r a i n f an t i l e xu v en i l Segu ro que coñeces con t os coma A l í Babá e os co r en t a l ad r óns, S imbad o ma r i ño ou A l ad i no e a l ámpada ma r ab i l l osa. Todos e l es pe r t encen a unha ob r a mo i an t i ga da l i t e r a t u r a á r abe que l eva po r t í t u l o As mi l e unha no i t es. Son mo i t as as h i s t o r i as , as aven t u r as e os pe r sonaxes que chega ron a t a nós p roceden t es das cu l t u r as má i s d i ve r sas e de au t o res e au t o r as de nume rosos pa í ses e de t odos os t empos . A l i s t a dos g r andes c l ás i cos se r í a demas i ado l onga . Es t es son a l gúns exemp l os : A l i c i a no pa í s das ma r ab i l l as, de Lewi s Ca r ro l l ; Da Te r r a á Lúa, de Ju l es Ve r ne ; As aven t u r as de P i nocch i o, de Ca r l o Co l l od i ; A I l l a do Tesou r o, de Robe r t Lou i s St evenson ; O Pr i nc i p i ño, de An t o i ne de Sa i n t -Exupé r y… E ou t ros má i s recen t e s En t re os au t o res e au t o r as de épocas má i s p róx imas no t empo , e aos que xa se cons i de r a ve rdade i ros c l ás i cos no e i do da l i t e r a t u r a i n f an t i l e xuven i l , pódense c i t a r Roa l d Dah l , As t r i d L i ndg ren , Ma r i a Gr i pe , Mi chae l Ende ou Gi ann i Roda r i , en t re ou t ros . As ob r as de t odos e l es es t án t r aduc i das a mu l t i t ude de l i nguas e con t an con mi l l óns de novos l ec t o res e l ec t o r as en t odo o mundo .
2 Le estes resumos. Despois cópiaos, no teu caderno, xunto ao título e o nome do autor que corresponde en cada caso. Cal destes libros che interesaría ler ? Por que cres que che gustaría? 3 Cada un destes libros ten como protagonista unha rapaza moi especial. Elixe un deles. Despois busca información sobre a súa protagonista e escribe un texto sobre ela. Te n e n c o n t a o s e g u i n t e : • D e s t a c a , s ob re t odo , o s s e u s t r a z o s má i s c u r i o s o s e a t r a e n t e s . • N o n c o n t e s d e t a l l e s q u e po i d a n d e s c u b r i r e p i s od i o s i mpo r t a n t e s o u o f i n a l d a h i s t o r i a . Formade grupos, segundo a obra que escollestes, e falade sobre o que máis vos gustou da protagonista. Despois explicádello ao resto de compañeiros e compañeiras. +12 Matilda Matilda Roald Dahl I lus t ración s de Quent in Bl a ke Mat i lda é unha lectora empeder nida con tan só cinco anos. Sensible e intel i xente, admírana todos agás os seus med iocres pa is, que a consideran unha inút i l. Adema is, ten poderes estraños e marabi l losos. Un d ía decide desquitarse e empeza a emprega los contra a cr uel señor ita Tr unchbu l l. «Meu pai cría que todos os nenos posúen unha brasa. Pero alguén debe acender o lume. E unha vez acendido, é de vital importancia que se manteña vivo e que non se apague nunca». TESSA DAHL www.oqueleo.com Matilda Ilus t racións de Quentin Blake Podes consu lt a r a i nfor mac ión sobre a s nosa s ac t iv id ades benéfic a s en www.roalddahl .com N A R R AT I V A 2.a EDICIÓN C i a n Magent a A ma r i l lo Neg ro ES0 0 0 0 0 0 0 056893 802995_ Mat i ld a _OBR _ 2ed _ 61090 ES0000000056893 802995_Matilda_OBR_2ed_61090.indd 1 13/02/2019 11:35:10 Un aviador, que se ve obrigado a aterrar no deser to, atópase cun misterioso neno doutro planeta. Un vello carpinteiro fai un boneco de madeira que cobra vida e se conver te nun neno de verdade. Un grupo de científicos envía á Lúa un enorme proxectil en que viaxan tres intrépidos tripulantes. Un mozo embárcase para ir en busca dun misterioso tesouro que un pirata, xa mor to, escondeu nunha afastada illa. LEWIS CARROLL Alicia no país das marabillas XABARÍN DE OURO X E R A I S X E R A I S 110
ITINERARIO LITERARIO
130 Entre amigos e amigas Seguro que sabes valorar a amizade e estás de marabilla cos teus amigos e amigas. Con eles podes rir, xogar, ir de paseo, falar, compartir alegrías, contarlles problemas ou preocupacións… Os libros están cheos de relacións amigables diversas e moi interesantes: entre rapazas e rapaces, entre a veciñanza, entre persoas e especies animais ou mesmo entre humanos e seres irreais. Estes libros recollen historias dese tipo, en que poderás atopar moi boa compañía. Le c t u r a 1 . O me l l o r am i g o d e Xo a n a é Ne k o , o c a n a b a n do n a do a q u e n a r a p a z a s a l v o u d u n h a mo r t e s e g u r a n u n c o l e c t o r do l i x o . Ne k o e Xo a n a f a r a n s e i n s e p a r a b l e s . Ad ema i s , o c a d e l i ñ o d a r a l l e t odo o s e u a f e c t o e a po i o i n c o n d i c i o n a l n u n mome n t o f am i l i a r t a n c omp l i c a do c oma o q u e e s t á v i v i n do a p ro t a g o n i s t a . Le c t u r a 2 . Un h a ob r a q u e e s p e r t a o n o s o i n t e re s e d e s d e o p rop i o t í t u l o , q u e i n v i t a a p re g u n t a r n o s : Ca l s e r á e s a m i s i ó n ? Qu e n l l a e n c a r g a r í a ? Pe r s o n a x e s f a n t á s t i c o s e re a l i s t a s me s t ú r a n s e n e s t a h i s t o r i a c h e a d e ma x i a , a s í c omo d e amo r á n a t u re z a e , en concreto, cara aos bosques e ás árbores autóctonas. Le c t u r a 3 . Sa r a l e v a t r i s t e u n h a l o n g a t emp a d a e p a re c e n o n q u e re r a c e p t a r a mo r t e d e s e u p a i . Pe ro a d e c i s i ó n d e p a r t i c i p a r n u n m i s t e r i o s o x o g o e o e n c o n t ro c o n K i b u k o , u n p e r s o n a x e q u e p ro c e d e do mu n do d a f a n t a s í a , t r a n s f o rma r a n a d u n x e i t o mo i po s i t i v o . Un h a n o v e l a c o n t odo s o s i n g re d i e n t e s p a r a a t r a p a r a l e c t o r a s e l e c t o re s .
131 ITINERARIO LITERARIO LECTURA 1. Neko Neko mexa nas botas dun policía Menos mal que, finalmente, te deixaron comigo. Eu tíñao moi claro, xa llo avisei á señora desde o principio. Se non é co can, eu non entro. –Pero a ver, Xoana, tes que entender… –dixo tentando convencerme. Non entendo nin atendo, que NON. Sabía que ao final había de saír coa miña. Tamén che digo unha cousa, que lle mexases nos pés a aquel garda da entrada non axudou nadiña. Eu dicíndolle á señora das lentes que te por tabas moi ben, que nin ladrabas nin nada e ti, ras!, tremenda mexada que lle botaches naquelas botas lustrosas. –Pois se Neko non entra, eu tampouco –espeteille. –Chámase Neko? De onde vén o nome, de nécora? –Non, que vai vir de nécora…! Neko significa gato en xaponés e eu quería ter un gato, coma nos cómics de Chi, unha familia que atopa unha gatiña abandonada e pásanlle cousas moi diver tidas coa mica. Debe ser unha señora ben impor tante, porque os homes de uniforme póñense firmes cando ela pasa xunta deles. Ao seu carón, síntome poderosa eu tamén. Conteille a historia de como viñeches á casa, para ver se a convencía de que me deixase entrar contigo. –Pois un día ía da escola para a casa e sentín un laído baixiño e, por moito que eu miraba, non vía nada… ata que me decatei de que o ruído proviña do colector do lixo. Tiven que subirme a unha caixa de froita que había no chan para levantar a tapa do colector. Non pode nin imaxinar o moito que fedía. –Vaia, que valente fuches…! –Había unha caixa pechada con fita adhesiva e de aí viñan os laios. Pensaba que dentro dela había un gato, ou unha gata, coma o dos meus contos de Chi. Cando abrín a caixa, decateime de que ese gato era moi estraño. Tardei un cacho en darme conta de que era un cadelo branquiño coma unha folerpa, da mesma cor ca a gata de Chi. –E leváchelo para a casa. –E como non o ía levar! Deille sopiñas de leite con pan e, coa calor do meu corpo, quedou durmido. Decidín non contarlle nada a mamá… Non sei o que lle pasou á señora pola cabeza. Ao momento, abriu o seu enorme bolso e, sen que ninguén se decatase, prendeute polo lombo e, ras!, para dentro do bolso. Se vises a cara que puxeches, co susto… Despois colleume da man e entramos no edificio, diante dos fociños dos gardas de seguridade. Eva Mejuto Neko (adaptación)
136 A l gunha s pe l í cu l a s • L emb r a s p e l í c u l a s e n q u e a s re l a c i ó n s d e am i z a d e t i v e s e n mo i t o p e s o ? Qu e t í t u l o s re c ome n d a r í a s ? • Fala do que pasaba e destaca o que máis lembres delas. Un cómi c • Co ñ e c e s a l g ú n c óm i c p ro t a g o n i z a do po r do u s o u má i s am i g o s ? Dá o s t í t u l o s . A l gunha s ima x e s • Que f o t os , en que es t eas coas ami zades , che gus t an má i s? Lévaas á clase. Club de lectura Todos os membros que participan nun club de lectura teñen que ler, ao mesmo tempo e por separado, o mesmo libro. Despois, o grupo reúnese para comentalo e destacar o que máis lle gustou a cada membro. Ademais, adoitan falar sobre outros libros ou películas que traten sobre temas parecidos. Seguro que ti tes moito que dicir! Despois de ler • Ca l d e s t e s l i b ro s c h e g u s t a r í a v o l v e r l e r d e n t ro d u n t empo ? Po r q u e ? • Qu e p a r t e d u n d e s t e s l i b ro s l l e l e r í a s , e n v o z a l t a , a a l g u é n d a t ú a f am i l i a ? A q u e n s e r í a ? • L e r í a s o u t ro s l i b ro s d e s t a s a u t o r a s o u d e s t e a u t o r ? Unha recomendación • Qu e o u t ro l i b ro e n q u e a am i z a d e e s t e a mo i p re s e n t e re c ome n d a r í a s l e r ? Po r q u e c h e g u s t o u t a n t o ? Conta na clase de que trata, sen facer ningún espói ler.
LABORATORIO DE INFORMACIÓN
139 L ABORATORIO DE INFORMACIÓN TAREFA 1. Que fontes de información hai? Ac t u a l me n t e pod emo s ob t e r i n f o rma c i ó n e n f o rma t o s d i f e re n t e s e a c c e d e r a e l a d e ma n e i r a s v a r i a d a s . Co ñ e c e r a s po s i b i l i d a d e s d e a c c e s o á i n f o rma c i ó n e a s s ú a s c a r a c t e r í s t i c a s p e rm i t i r a n o s e l i x i r e n c a d a c a s o a me l l o r op c i ó n . De s c u b r í mo l a s ? 1 Clasifica as fontes utilizadas para a elaboración deste traballo sobre a illa de Sálvora. A . P ro g r ama d a TVG Un p a í s e n 3 6 0 . I l l a d e Sá l v o r a. B . Ch a r l a s c o a v e c i ñ a n z a d e R i b e i r a s ob re a s ú a re l a c i ó n c o a i l l a . C . A r t i g o s ob re a r i q u e z a e c o l ó x i c a d a i l l a d e Sá l v o r a e n GC i e n c i a. D . Ma p a d a s r u t a s n o a rq u i p é l a g o d e Sá l v o r a . E . G r a v a c i ó n c o mób i l d u n p a s e o po l a i l l a . F. En t re v i s t a á p e r s o a e n c a r g a d a d a s v i s i t a s g u i a d a s . FONTES ORA I S FONTES ESCR I TAS FONTES AUDIOVISUAIS Como credes que puido acceder Xiana a cada fonte de información? Comentade en grupos reducidos. 2 Que fonte de información lle recomendarías? Por que? Pensa e escolle. • Un h a c o n v e r s a c o n a l g ú n a f e c c i o n a do a o s e n d e i r i smo . • A n o rma t i v a s ob re e s p a z o s p ro t e x i do s . • A p á x i n a we b do s p a rq u e s n a t u r a i s d e Ga l i c i a . 3 Completa unha ficha coma esta para visitar algún espazo natural da túa contorna e consulta, polo menos, unha fonte de información de cada tipo. V I S I TA A L o c a l i z a c i ó n : De s c r i c i ó n d a r u t a : F o n t e s d e i n f o rma c i ó n : ORAL ESCR I TA AUD I OV I SUAL Sálvora, unha xoia no Atlántico Xiana Montes Quero escribir un ar tigo na revista do colexio sobre os principais espazos protexidos de Galicia.
145 OBRADOIRO DE VOCABULARIO OBRADOIRO DE VOCABULARIO
OBRADOIRO DE VOCABULARIO FICHA 1. O dicionario 1 Escribe a forma con que vas atopar no dicionario cada unha das palabras destacadas. Comproba se están no dicionario na forma en que as escribiches. 2 Quen ten razón? Compróbao no dicionario. 3 Escribe as palabras segundo a orde en que aparecen no dicionario. Subliña en cada palabra a primeira letra diferente; iso servirache de axuda. Exemplo: angustia, anguía, albergue, ángulo albergue, anguía, ángulo, angustia. A pol icía conf isca 172.000 xoguetes falsos ou per igosos Os obxectos chegaban dun pa í s afastado desmontados para intentar ev i tar a detecc ión nas aduanas. Con todo, os ar t í f i ces da fraude non consegui ron enganar as autor idades e foron det idos con rapidez . A arquipélago arquivo arquitecto arco angustia anguía albergue ángulo cerralleiro célula cepillo cerellada carauta carraca caravel carrán Chuvia atópase entre as palabras que comezan por c. Non! Chuvia búscase no apar tado do ch. B 147 OBRADOIRO DE VOCABULARIO Indica cal destas dúas palabras vai aparecer antes no dicionario. O l i b ro e n q u e s e re c o l l e n o s s i g n i f i c a do s d a s p a l a b r a s é o d i c i ona r i o. A s p a l a b r a s a p a re c e n o rd e n a d a s a l f a b e t i c ame n t e l e t r a po r l e t r a . Ca n do b u s c amo s n o d i c i o n a r i o , t emo s q u e t e r e n c o n t a q u e o s s u b s t a n t i v o s f i g u r a n e n s i n g u l a r ; o s a d x e c t i v o s , e n ma s c u l i n o s i n g u l a r ; e o s v e r bo s , e n i n f i n i t i v o . PREPARÁMONOS xenio xeranio Engade dúas palabras que vaian antes ca estas e dúas que vaian despois.
159 OBRADOIRO DE GRAMÁTICA OBRADOIRO DE GRAMÁTICA
FICHA 1. As linguas. O galego 1 Con cales destas persoas poderías comunicarte a través da linguaxe e con cales non? Por que? Pensa e responde. Escribe a mesma mensaxe noutras linguas que coñezas e compar te a resposta coa clase. Cantas linguas coñecedes entre todas e todos? 2 En cales das linguas que se falan en España está escrita cada mensaxe? Escribe e explica. Observa a etiqueta e responde. • Q u e me n s a x e s e t r a n sm i t e ? Como s e t r a n sm i t e ? • E n c a n t a s l i n g u a s d i f e re n t e s e s t á e s c r i t a a me n s a x e ? Ca l e s c o ñ e c e s ? Ca n do emp re g amo s a l i n g u a x e p a r a c omu n i c a r n o s , f a c émo l o a t r a v é s d u n h a l i n g u a c o n c re t a . Ca d a l i ngua e s t á f o rma d a po r u n c o n x u n t o d e s o n s e d e p a l a b r a s , e d u n h a s re g r a s q u e p e rm i t e n a s ú a c omb i n a c i ó n . No mu n do f á l a n s e mo i t a s l i n g u a s d i f e re n t e s : i n g l é s , c h i n é s , a l emá n , s u a h i l i… Pa r a q u e d ú a s p e r s o a s po i d a n c omu n i c a r s e , t e ñ e n q u e c o ñ e c e r a l i n g u a q u e u t i l i z a n . En E s p a ñ a , a d ema i s do c a s t e l á n , q u e s e f a l a e n t odo s o s t e r r i t o r i o s , h a i c omu n i d a d e s a u t ó n oma s e n q u e s e f a l a n o u t r a s l i n g u a s , c omo po r e x emp l o o c a t a l á n e n Ca t a l u ñ a , nas I l l as Ba l eares e na Comun i dade Va l enc i ana ou o éuscaro no Pa í s Vasco e na l gunhas z o n a s d a Comu n i d a d e F o r a l d e Na v a r r a . En Ga l i c i a f a l amo s e n g a l e g o . O ga l ego, i g u a l c a o re s t o d e l i n g u a s q u e s e f a l a n e n E s p a ñ a a g á s o é u s c a ro , p ro v é n do l a t í n , p e ro t e n u n s s o n s , u n h a s l e t r a s e u n h a s p a l a b r a s p rop i a s q u e o d i f e re n c i a n d a s d ema i s l i n g u a s . PREPARÁMONOS R e c i c l a d o R e c y c l e d R e c y c l é R i c i c l a t o Hola. ¿Cómo te llamas? Ola. Como te chamas? Halo. Jila lako nani? Ciao. Come ti chiami? L u p e G i o v a n n i K i o n i X u r x o FEITO Á MAN FET A MÀ HECHO A MANO ESKUZ EGINA 161 OBRADOIRO DE GRAMÁTICA
CUESTIONARIO 1. Que lingua empregas para comunicar te no teu día a día: o galego ou o castelán? 2. En que situacións adoitas falar en galego: no colexio, na casa, coas amizades, con descoñecidos…? E en castelán? 3. En que lingua adoitas ler? E escribir? 4. En que lingua cres que te expresas mellor? 5. Consideras que na actualidade se fala pouco ou moito en galego? 3 Le e localiza un exemplo de cada caso. • Un s o n q u e s e u s a e n g a l e g o p e ro n o n e n c a s t e l á n . • Un s o n q u e s e u s a e n c a s t e l á n p e ro n o n e n g a l e g o . • Un d í g r a f o q u e s e u s a e n g a l e g o p e ro n o n e n c a s t e l á n . • Un h a l e t r a q u e s e u s a e n c a s t e l á n p e ro n o n e n g a l e g o . • Un h a p a l a b r a d e o r i x e e s t r a n x e i r a . Compara as respostas coas doutros compañeiros e compañeiras e indica se coincidides. 4 Estades de acordo con esta afirmación? Por que? Le e comenta. A d i v e r s i d a d e l i n g ü í s t i c a é u n h a r i q u e z a c u l t u r a l q u e c ómp re re s p e c t a r e p ro t e x e r. Que compor tamentos e actitudes axudan a respectar e a protexer a diversidade lingüística? Practicádelos? Demostrádeo con exemplos. 5 Que uso fas do galego? Responde este cuestionario e pídelles a tres persoas máis do teu círculo que o respondan. Pensades que cómpre protexer e fomentar o uso do galego? Por que? Compar te as respostas coa clase e reflexionade. Vaite preparando! ¡Vete preparando! MAÑÁ LUNS COMEZA UNHA TEMPADA MÁIS DE REBAIXAS NA NOSA WEB. MAÑANA LUNES COMIENZA UNA TEMPORADA MÁS DE REBAJAS EN NUESTRA WEB. 162 OBRADOIRO DE GRAMÁTICA Egun on! Bo día! ¡Buenos días! Bon dia!
187 OBRADOIRO DE GRAMÁTICA Cadros de contraccións CONTRACC I ÓNS DO ART I GO DETERMI NADO o a os as Prepos i c i óns a ao / ó á aos / ós ás con co coa cos coas de do da dos das en no na nos nas por po l o po l a po l os po l as CONTRACC I ÓNS DOS I NDEF I N I DOS a l gún a l gunha a l gúns a l gunhas Prepos i c i óns de da l gún da l gunha da l gúns da l gunhas en na l gún na l gunha na l gúns na l gunhas out ro out ra out ros out ras de dout ro dout ra dout ros dout ras en nout ro nout ra nout ros nout ras CONTRACC I ÓNS DO ART I GO I NDETERMI NADO un unha uns unhas Prepos i c i óns con cun cunha cuns cunhas de dun dunha duns dunhas en nun nunha nuns nunhas CONTRACC I ÓNS DO DEMOSTRAT I VO este, -s esta, -s ese, -s esa, -s aque l , -es aque l a, -s i sto i so aqu i l o de des te , -s des ta , -s dese , -s desa , -s daque l , -es daque l a , -s d i s to d i so daqu i l o en nes te , -s nes ta , -s nese , -s nesa , -s naque l , -es naque l a , -s n i s to n i so naqu i l o CONTRACC I ÓNS DO DEMOSTRAT I VO CO I NDEF I N I DO OUTRO out ro, -s out ra, -s este es tout ro es tout ra es tout ros es tout ras ese esout ro esout ra esout ros esout ras aque l aque l out ro aque l out ra aque l out ros aque l out ras CONTRACC I ÓNS DO PRONOME TÓN I CO e l e l a e l es e l as Prep. en ne l ne l a ne l es ne l as de de l de l a de l es de l as CONTRACC I ÓNS DOS PRONOMES ÁTONOS o a os as me mo ma mos mas che cho cha chos chas l l e l l o l l a l l os l l as nos no l o no l a no l os no l as vos vo l o vo l a vo l os vo l as l l es l l e l o l l e l a l l e l os l l e l as
188 OBRADOIRO DE GRAMÁTICA Os verbos regulares A primeira conxugación. O verbo andar Pe r t e n c e n á p r i me i r a con x uga c i ón o s v e r bo s q u e t e ñ e n o i n f i n i t i v o a c a b a do e n - a r. A ma i o r í a d e s t e s v e r bo s c o n x ú g a n s e c oma a n d a r. FORMAS PERSOAIS FORMAS NON PERSOAIS MODO I ND I CAT I VO PRESENTE PRETÉR I TO IMPERFECTO ( Cop re t é r i t o ) PRETÉR I TO PERFECTO ( P re t é r i t o ) eu ando eu andaba eu andei t i andas t i andabas t i andaches e l , e l a anda e l , e l a andaba e l , e l a andou nós andamos nós andabamos nós andamos vós andades vós andabades vós andastes e l es , e l as andan e l es , e l as andaban e l es , e l as andaron PRETÉR I TO PLUSCUAMPERFECTO ( An t ep re t é r i t o ) FUTURO COND I C I ONAL ( Po s p re t é r i t o ) eu andara eu andarei eu andaría t i andaras t i andarás t i andarías e l , e l a andara e l , e l a andará e l , e l a andaría nós andaramos nós andaremos nós andariamos vós andarades vós andaredes vós andariades e l es , e l as andaran e l es , e l as andarán e l es , e l as andarían MODO SUBXUNT I VO I NF I N I T I VO CONXUGADO PRESENTE PRETÉR I TO IMPERFECTO ( P re t é r i t o ) eu ande eu andase eu andar t i andes t i andases t i andares e l , e l a ande e l , e l a andase e l , e l a andar nós andemos nós andásemos nós andarmos vós andedes vós andásedes vós andardes e l es , e l as anden e l es , e l as andasen e l es , e l as andaren MODO IMPERAT I VO anda t i andade vós I NF I N I T I VO XERUND I O PART I C I P I O andar andando andado, andada, andados, andadas
198 OBRADOIRO DE GRAMÁTICA Os verbos irregulares O verbo facer Co n x ú g a n s e c oma o v e r bo f a c e r o s s e u s d e r i v a do s a f a c e r, d e s f a c e r, r e f a c e r e s a t i s f a c e r. FORMAS PERSOAIS FORMAS NON PERSOAIS MODO I ND I CAT I VO PRESENTE PRETÉR I TO IMPERFECTO ( Cop re t é r i t o ) PRETÉR I TO PERFECTO ( P re t é r i t o ) eu fago eu facía eu fixen t i fas t i facías t i fixeches e l , e l a fai e l , e l a facía e l , e l a fixo nós facemos nós faciamos nós fixemos vós facedes vós faciades vós fixestes e l es , e l as fan e l es , e l as facían e l es , e l as fixeron PRETÉR I TO PLUSCUAMPERFECTO ( An t ep re t é r i t o ) FUTURO COND I C I ONAL ( Po s p re t é r i t o ) eu fixera eu farei eu faría t i fixeras t i farás t i farías e l , e l a fixera e l , e l a fará e l , e l a faría nós fixeramos nós faremos nós fariamos vós fixerades vós faredes vós fariades e l es , e l as fixeran e l es , e l as farán e l es , e l as farían MODO SUBXUNT I VO I NF I N I T I VO CONXUGADO PRESENTE PRETÉR I TO IMPERFECTO ( P re t é r i t o ) eu faga eu fixese eu facer t i fagas t i fixeses t i faceres e l , e l a faga e l , e l a fixese e l , e l a facer nós fagamos nós fixésemos nós facermos vós fagades vós fixésedes vós facerdes e l es , e l as fagan e l es , e l as fixesen e l es , e l as faceren MODO IMPERAT I VO fai t i facede vós I NF I N I T I VO XERUND I O PART I C I P I O facer facendo feito, feita, feitos, feitas
RkJQdWJsaXNoZXIy